Ik ben geen fan van ‘het brein’. Natuurlijk, het is een ongelooflijk ingenieus orgaan. En wat allemaal daarbinnen gebeurt als je muziek maakt is zeer interessant. Daarnaast: bij alles wat je doet, denkt of voelt verandert er iets in je hersenen. Ook leuk om te weten!

Maar in the end is het brein gewoon hopeloos ouderwets. Slecht aangepast aan de wensen en eisen van deze tijd.

Het brein focust op wat gevaarlijk kan zijn …

Het brein heeft namelijk een ingebouwde ‘negativity bias’ dat ons laat focussen op slechte dingen, op wat ons kan bedreigen. Als holbewoner superhandig om te overleven, voor de moderne mens echter heel vermoeiend en staat dit bovendien allerlei handige veranderingen in de weg. En dit leidt in deze tijd tot een hoop dingen wat we juist niet willen: van burn-out op je werk, te lang in een vervelende relatie zitten, tot een veestapel die maar niet kleiner wil worden of die ruim 90% wereldwijde energie-afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Om maar een paar dingen te noemen.

Vroeger, toen ons leven en werk nog bestond uit jagen en verzamelen was het belangrijk om super-alert te zijn en angst te hebben voor het onbekende. Die angst was echt een goede raadgever. Wie zich toen vooral bezig hield met de mogelijke negatieve consequenties van zijn gedrag had veel meer kans te overleven dan zijn nieuwsgierige collega, die met een ‘open mind’, ‘out of the box’ en via ‘learning by doing’ de omgeving eens ging verkennen. Toen was het evolutionair zeer betekenisvol om bij een vreemd geluid in de bosjes een vecht- of vluchtreactie te ervaren. Het type holbewoner dat bij zo’n geluid dacht ‘Hé, interessant! Een nieuw geluid … Laat ik eens kijken wat dat is!’ is daardoor uitgestorven.

Helaas …

Vechten en vluchten i.p.v. iets nieuws uitproberen

Want de consequentie is namelijk, dat we in ons leven en werk nu nog steeds met die vecht- en vluchtreacties zitten in plaats van iets nieuws uit te proberen. Ook al vraagt de situatie om verandering. Want stel je voor dat ik nu iets ga zeggen of doen, wat ik niet gewend ben. Dat gaat vast mis! En zo blijven we tijdens vergaderingen ons in stilte ergeren aan een collega, die veel ruimte inneemt. In plaats van dat we lef tonen om te zeggen: ‘Ik vind het belangrijk, dat ook dit de aandacht krijgt!’ Of wat dan ook. Of blijven we hardnekkig overtuigd van ons eigen gelijk, zodat het steeds lastiger wordt om de ander te bereiken en te vragen: ‘Maar wat vind jij er nu van?’ Of: ‘Wat had ik volgens jou beter kunnen doen?’

Deze negativity bias is hardnekkig en moeilijk te omzeilen. En daarmee gaat verandering en groei zeer langzaam. En komt wijsheid met de jaren. Op het niveau van de hele grote-mensen-wereld natuurlijk nog veel trager.

Op je eigen persoonlijke niveau zou je kunnen denken: so what? Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Gewoon lekker binnen je comfortzone blijven. En aan de rand daarvan je hele leven blijven ergeren aan dezelfde personen. Of je steeds onzeker laten maken door dezelfde situaties. En nooit iets veranderen. Als het je verder geen fysieke klachten lijkt op te leveren, kun je zo natuurlijk ook oud worden.

Volhard en wees mild voor jezelf en anderen

Als je toch met lef af en toe je angst wil overwinnen wees dan vooral mild voor jezelf. Het brein ziet namelijk nu eenmaal sowieso beren op de weg: ik ga falen, ik ben er niet zeker van of dit wel is wat ik moet doen, het komt niet sterk over, ik maak me hiermee impopulair, enz.

Mildheid voor jezelf betekent, dat het verkeerd mag gaan, of onhandig mag overkomen. Dat is namelijk het verschil met de oertijd. Het experiment is niet dodelijk. Sterker nog: dit is wat je moet doen om te groeien. Om wijzer te worden. Om uiteindelijk comfortabel te zijn in situaties die voorheen niet comfortabel waren.

En volhard. Het is namelijk niet eenvoudig. Soms is er succes: ‘Goed, dat juist jij dat zei.’ Of een gevoel dat je nu eindelijk nader tot elkaar bent gekomen. Maar meestal is het wennen en volharden. Er is namelijk wel effect, maar niet altijd onmiddellijk. Of je hebt het niet in de gaten. En ben je vooral kritisch op hoe jij het deed. En daarbij: soms is het effect weerstand. Waar je juist bang voor was. Maar accepteert dat. It’s all in the game. Wees dan mild voor die anderen. Ze moeten namelijk wennen aan jou. Jij wilde je zo nodig anders gaan gedragen, toch? Gun ze wat tijd …